Met dank aan Debbie Sprenger van Cattery Macadamia voor het schrijven van dit interessante artikel.

Wat is een gezondheidsprogramma?

Een gezondheidsprogramma is een georganiseerde manier voor fokkers om samen te werken aan het verbeteren van de gezondheid van het ras waar ze mee fokken. Een gezondheidsprogramma richt zich op het verminderen of elimineren van een bepaalde erfelijke aandoening op een verantwoorde manier.

Hoe zet je een succesvol gezondheidsprogramma op?

Om een gezondheidsprogramma op te zetten moet er sprake zijn van een serieus erfelijk probleem waar veel katten in het ras mee te maken hebben. We moeten zorgen dat er niet voor elk probleem een gezondheidsprogramma worden opgezet, hierdoor verliezen we onze focus en draagvlak. Het is beter om samen gefocust een paar veel voorkomende ernstige problemen aan te pakken.

Een gezondheidsprogramma heeft draagvlak nodig. Het is belangrijk dat fokkers begrijpen waarom een test nodig is en op vrijwillige basis willen participeren. Hierbij moet rekening gehouden worden met de uitvoerbaarheid van de test. Wanneer het testen te omslachtig is, te kostbaar of te stressvol voor een kat, kunnen veel fokkers afhaken.

Betrouwbaarheid

De resultaten moeten betrouwbaar zijn. Om samen een erfelijke aandoening te kunnen verminderen in het ras, is het belangrijk dat we als fokkers er vanuit kunnen gaan dat de testuitslagen kloppen en onderling vergelijkbaar zijn, zodat we hier gezamenlijk conclusies uit kunnen trekken. Dit kun je doen door de volgende maatregelen te treffen:

  • Het verifieren van de chip ID door de dierenarts of specialist die het onderzoek uitvoert. Hierdoor weten we zeker dat het onderzoek gedaan is op dezelfde kat als de kat die op het onderzoeksformulier vermeld staat.
  • Consistentie in de methodiek en beoordeling van de aandoening. Om resultaten met elkaar te kunnen vergelijken is het belangrijk dat het onderzoek op dezelfde manier uitgevoerd wordt, waarbij aan dezelfde kwaliteitseisen is voldaan en hetzelfde protocol gebruikt wordt. Dit kun je realiseren door de beoordeling te laten doen door dezelfde mensen. Wanneer dit vanwege de afstand niet realiseerbaar is, zou je verschillen kunnen voorkomen door goede richtlijnen op te stellen waar een onderzoek aan moet voldoen. Wanneer de beoordeling te uiteenlopende resultaten geeft, is het namelijk onmogelijk geworden om een betrouwbaar beeld te krijgen van de totale populatie.
  • Vooraf toestemming geven voor publicatie. Om een realistisch beeld te krijgen hoe vaak een aandoening voorkomt, is het belangrijk om ook de minder goede resultaten in te sturen. Door het testformulier te laten ondertekenen voor publicatie voorafgaand aan de test, krijgen we inzicht in zowel de goede als de slechte resultaten.
  • De resultaten moeten worden ingestuurd door de dierenarts of specialist zelf en niet door de fokker/eigenaar van de kat. Ook dit draagt bij in het verkrijgen van alle resultaten, goed of slecht. Het ontvangen van ook de slechte resultaten is essentieel om zo een goed beeld te krijgen hoe vaak de aandoening voorkomt in het ras. Wanneer we weten hoe vaak een aandoening voorkomt, dan kunnen we ook de fokrichtlijnen hierop toepassen. Je wilt namelijk voorkomen dat fokkers te selectief katten uitsluiten van de fok, wat de genenpool ernstig kan versmallen. Bij een aandoening die in 5% van de populatie voorkomt, zou je eerder een fokadvies geven om al deze katten uit te sluiten. Terwijl wanneer een aandoening bijvoorbeeld bij 30% van de populatie voorkomt, het zeer onverstandig is om al deze katten uit te sluiten van de fok, omdat je hiermee tevens een hele hoop goede genen en dus kwaliteiten zou weggooien.

Open register

Een belangrijk onderdeel van een succesvol gezondheidsprogramma is de transparantie. Wanneer je gezamenlijk werkt aan het verminderen van een erfelijke aandoening, is het essentieel dat iedereen inzicht heeft in die informatie en in welke lijnen deze aandoening voorkomt. Veel fokkers testen alleen voor zichzelf en zijn van mening dat gezondheidstesten alleen gedeeld hoeven te worden met de mensen die een kitten van hun kopen. Alhoewel dit heel redelijk klinkt, is de werkelijkheid dat veel meer fokkers belang hebben bij het zien van deze resultaten. De geteste kat kan een tante, grootouder of neef zijn van jouw eigen fokkat. Ook al hoeft de uitslag van die ene geteste kat niet direct gevolgen te hebben voor jouw kat, kunnen al deze stukjes aan informatie bij elkaar je helpen een completer beeld te geven van de gezondheid van de lijn van jouw kat.

Veel fokkers zijn bang dat als slechte resultaten zichtbaar zijn, dit hun reputatie kan schaden of dat er slecht over de fokker gesproken wordt. Gelukkig is het tegenovergestelde vaak waar. Wanneer fokkers open zijn over problemen die ze tegenkomen wordt dat vaak heel erg gewaardeerd. Het is wel belangrijk dat we als fokkers community elkaar steunen wanneer we slechte resultaten terugkrijgen. Ook al zijn lijnen zeer goed getest en doet de fokker er alles aan om een gezondheidsprobleem te voorkomen, kan het toch gebeuren dat een kat hierdoor getroffen wordt. Dit kan elke fokker overkomen en is niets om je voor te schamen.

Welke gezondheidsprogramma’s zijn er?

Voor de Maine Coon zijn er de volgende gezondheidsprogramma’s opgesteld:

Hoe kun je deze informatie terugvinden?

Het gezondheidsprogramma is opgezet door fokker en is voor fokkers. De gezondheidsresultaten worden door vrijwilligers (fokkers) aan de gezondheidsdatabase toegevoegd. Deze worden gekoppeld aan de openbare stamboom van de betreffende kat in Pawpeds, waardoor deze informatie voor iedereen inzichtelijk is. Voor HCM en HD is er 60 dagen wachttijd voordat de resultaten openbaar in te zien zijn. Dit wordt aangegeven door de melding “Result registered but not public yet”. Deze wachttijd is bedoeld om fokkers te tijd en ruimte te geven om eventuele slechte resultaten te kunnen verwerken. Ook krijgt de fokker zo de gelegenheid de kittenkopers en andere fokkers persoonlijk op de hoogte te stellen van de resultaten.

De testresultaten zijn terug te vinden in de Pawpedsdatabase onder de link Health info (blauw omcirkeld in de onderstaande screenshot). Je vindt op die pagina informatie over wie de test heeft afgenomen, wanneer deze test is afgenomen en wat de uitslag is.

Alle testresultaten in een oogopslag in de stamboom

Om voor elke kat in de stamboom afzonderlijk op de gezondheidspagina te kijken kan een tijdrovend klusje zijn. In Pawpeds is er daarom ook de mogelijkheid om in een oogopslag alle gezondheidsresultaten terug te zien van meerdere generaties.

Wanneer je dit voor het eerst doet, moet je waarschijnlijk eerst de gebruikersvoorkeuren aanpassen. Linksboven in de database staat een linkje gebruikersvoorkeuren of user preferences. Op het scherm wat opent (zie screenshot hieronder) kun je de gezondheidsinformatie aanklikken die je direct wilt zien in de stamboom. Houd de Ctrl toets ingedrukt om meerdere uitslagen te kunnen selecteren.

Hieronder zie je een voorbeeld van hoe de stamboom eruit kan zien van goed geteste lijnen van meerdere generaties waarbij je direct kunt zien wat de uitslagen zijn. Ook zie je meteen hoevaak de HCM echo herhaald is. Het transparant maken van de gezondheidsresultaten scheelt een fokker ook ontzettend veel tijd wanneer je op zoek bent naar een dekkater of nieuw kitten uit een goed geteste lijn. Je kunt eenvoudig lijnen onderzoeken zonder de betrokken fokkers vragen te hoeven stellen over de testen die gedaan zijn.

Voorbeeld stamboom met zichtbare gezondheidsresultaten

Wetenschappelijk onderzoek

De gezondheidsresultaten die worden ingestuurd naar Pawpeds worden gebruikt voor wetenschappelijk onderzoek. Zo is in 2019 een onderzoek gepubliceerd over HD waarbij het gezondheidsprogramma van HD onder de loep is genomen en geevalueerd is. Een belangrijke vraag die beantwoord is, is de vraag of de fokaanbevelingen en het programma zijn vruchten afwerpt. Dit onderzoek is gepubliceerd in Nature en kun je hier teruglezen: Demography, heritability and genetic correlation of feline hip dysplasia and response to selection in a health screening programme

Ook is er dankzij de grote hoeveelheid ingezonden HCM resultaten onderzoek gedaan in 2016 naar de relatie tussen lichaamsgewicht en HCM. Dit onderzoek kun je hier teruglezen:

Effect of Body Weight on Echocardiographic Measurements in 19,866 Pure‐Bred Cats with or without Heart Disease

Door mee te doen aan de gezondheidsprogramma’s draag je indirect ook bij aan wetenschappelijk onderzoek. Deze onderzoeken helpen fokkers weer aan belangrijke informatie over deze erfelijke ziektes en kunnen aanleiding geven om de fokrichtlijnen aan te passen. Hierdoor werken we gezamenlijk aan een effectief gezondheidsprogramma met als doel een gezonder ras zonder deze aandoening.

Meer verdieping over dit onderwerp leer je als fokker tijdens de G3 cursus van Pawpeds. Een absolute aanrader voor elke kattenfokker!

Een ander artikel over ditzelfde onderwerp vind je op MaineCoonEducation.com

Bron: Debbie Sprenger van Cattery Macadamia